Anonymous participant – 2025-09-15 23:08:04
**Ba bài báo xây dựng trên một tên loài không tồn tại?**
Một chuỗi ba bài báo khoa học của cùng một nhóm tác giả, bao gồm một công bố trên tạp chí quốc tế *RSC Advances* và hai bài trên *Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Tự nhiên*, đang đối mặt với nghi vấn nghiêm trọng về tính chính xác khoa học. Vấn đề cốt lõi, xuyên suốt và mang tính hệ thống trong cả ba công trình này là việc sử dụng một tên khoa học không hợp lệ—*Swietenia microphylla*—làm nền tảng cho toàn bộ nghiên cứu, dẫn đến những hệ lụy sâu sắc về tính liêm chính học thuật và trách nhiệm giải trình kinh phí.
**1. Vấn đề Cốt Lõi: Tên Khoa Học “*****Swietenia microphylla*****” Không Tồn Tại**
Nền tảng của bất kỳ nghiên cứu nào về hóa học tài nguyên thực vật là việc định danh chính xác loài. Tuy nhiên, tên khoa học *Swietenia microphylla *mà nhóm tác giả sử dụng lại hoàn toàn không được công nhận trong các cơ sở dữ liệu phân loại thực vật uy tín và toàn diện nhất thế giới, bao gồm:
* **World Flora Online:** [Không có kết quả](https://www.worldfloraonline.org/search?query=Swietenia+microphylla) (https://www.worldfloraonline.org/search?query=Swietenia+microphylla)
* **GBIF (Global Biodiversity Information Facility):** [Không có kết quả](https://www.gbif.org/search?q=Swietenia%20microphylla) (https://www.gbif.org/search?q=Swietenia%20microphylla)
* **Kew Gardens (Plants of the World Online):** [Không có kết quả](https://www.kew.org/search?textsearch=Swietenia+microphylla) (https://www.kew.org/search?textsearch=Swietenia+microphylla)
Sự thiếu vắng trong các cơ sở dữ liệu hàng đầu này là bằng chứng mạnh mẽ cho thấy đây là một tên khoa học không hợp lệ.
Phân tích sâu hơn cho thấy, cái tên này thực chất là một tên đồng nghĩa không chính thức được sử dụng tại một số địa phương (ví dụ ở Philippines) để chỉ loài ***Swietenia***** *****mahogani*** (dái ngựa lá nhỏ hay gụ lá nhỏ), một loài đã được khoa học biết đến và nghiên cứu rộng rãi. Điều này được làm rõ trong các tài liệu của Chính quyền tỉnh Bohol và báo cáo của Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc (FAO).
**2. Sai Sót Có Hệ Thống và Xuyên Suốt Ba Công Bố**
Sai lầm về định danh không phải là một lỗi đơn lẻ mà mang tính hệ thống, xuất hiện nhất quán trong cả ba bài báo của nhóm, tất cả đều khảo sát trên mẫu vỏ cây thu hái tại vườn ươm thực vật Trảng Bom, Đồng Nai:
1. **Bài báo quốc tế:** “Swietemicrolides A–D, mexicanolide-type limonoids from the bark of *Swietenia macrophylla*…” (*RSC Advances*, 2024). Link: [https://pubs.rsc.org/en/content/articlelanding/2024/ra/d4ra01954g](https://pubs.rsc.org/en/content/articlelanding/2024/ra/d4ra01954g)
2. **Bài báo trong nước 1:** “Phân lập hợp chất phenol từ vỏ cây xà cừ lá nhỏ (*Swietenia microphylla*)” (*Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Tự nhiên*, 2024). Link: [https://stdjns.scienceandtechnology.com.vn/index.php/stdjns/article/view/1302](https://stdjns.scienceandtechnology.com.vn/index.php/stdjns/article/view/1302)
3. **Bài báo trong nước 2:** “Limonoid loại mexicanolide mới từ vỏ cây xà cừ lá nhỏ (*Swietenia microphylla*)” (*Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Tự nhiên*, 2025). Link: [https://stdjns.scienceandtechnology.com.vn/index.php/stdjns/article/view/1406](https://stdjns.scienceandtechnology.com.vn/index.php/stdjns/article/view/1406)
Việc cùng một sai sót cơ bản được lặp lại trên cùng một đối tượng nghiên cứu cho thấy đây là lỗi nền tảng của toàn bộ dự án.
**3. Hệ Lụy Khoa Học: Dựng Nên “Tính Mới” Giả Tạo**
Nghiêm trọng hơn, sai sót định danh này đã được dùng làm cơ sở để nhóm tác giả đưa ra những tuyên bố sai lệch nhằm tạo ra “tính mới” cho nghiên cứu của mình. Trong các công bố, nhóm đã khẳng định:
*”Xà cừ lá nhỏ (Swietenia microphylla) thuộc chi Swietenia, là loài thực vật mới hiện chưa được công bố ở Việt Nam cũng như trên thế giới về thành phần hóa học và hoạt tính sinh học.”*
*”Cho đến nay vẫn chưa có nghiên cứu nào về thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của loài này.”*
Từ tiền đề sai lầm này, các hợp chất tìm thấy được tuyên bố là “mới”, “lần đầu tiên công bố trên thế giới”. Tuy nhiên, nếu đối tượng nghiên cứu thực chất là *Swietenia mahogani*, toàn bộ các tuyên bố về tính mới này đều vô giá trị, vì loài này đã được nghiên cứu rất sâu rộng trên toàn cầu.
**4. Vấn Đề Trách Nhiệm Giải Trình về Nguồn Kinh Phí**
Vấn đề vượt ra ngoài phạm vi học thuật khi cả chuỗi nghiên cứu này đều được thực hiện dưới cùng một đề tài do một đơn vị công lập uy tín tài trợ. Cả hai bài báo trong nước đều ghi rõ:
*”Nghiên cứu được tài trợ bởi Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh trong khuôn khổ Đề tài mã số B2023-18-08.”*
Việc một dự án được cấp kinh phí lại xây dựng trên một sai sót khoa học cơ bản đặt ra những câu hỏi lớn về tính minh bạch và trách nhiệm:
* **Quy trình thẩm định đề tài:** Phải chăng yếu tố “nghiên cứu trên loài mới”—vốn được dựng nên từ một cái tên không hợp lệ—là lý do chính giúp đề tài được phê duyệt và cấp kinh phí?
* **Trách nhiệm khoa học:** Khi nền tảng của toàn bộ dự án bị sụp đổ, giá trị khoa học của các công bố sẽ được xem xét ra sao? Trách nhiệm của nhóm nghiên cứu, đơn vị chủ quản (ĐHQG-HCM) và cơ quan cấp kinh phí sẽ được xử lý như thế nào, đặc biệt là trong quá trình nghiệm thu đề tài?
Tóm lại, đây không chỉ là một sai sót học thuật đơn thuần mà là một vấn đề nghiêm trọng liên quan đến tính liêm chính khoa học, sự chính xác trong công bố, và trách nhiệm giải trình trong việc sử dụng ngân sách nghiên cứu từ nhà nước.
Statistics:
Likes: 103, Shares: 11, Comments: 14
Like Reactions: 77, Haha Reactions: 3, Wow Reactions: 16, Love Reactions: 7, Sad Reactions: 0, Angry Reactions: 0
.png)