Tan Nghia Bui – 2025-07-16 12:22:07
Sau bài đăng của một học viên cao học về việc “… hay nhờ kí nhận tiền, xong tiền về tài khoản thì nộp lại cho các thầy cô…”, tôi bỗng liên tưởng đến một tình huống giả định – một kịch bản mang tính mô phỏng – về một mô hình tiêu cực có thể xảy ra trong môi trường giáo dục đại học tại Việt Nam.
Giả sử tại một “Trường Đại học XXX” (một ví dụ giả định, không ám chỉ bất kỳ trường cụ thể nào), nơi có quy định rất nghiêm ngặt về định mức giờ nghiên cứu khoa học (NCKH) đối với giảng viên. Trong bối cảnh đó, những giảng viên lớn tuổi, giảng viên trẻ hoặc không thuộc các “Nhóm quyền lực” có thể gặp khó khăn trong việc hoàn thành nhiệm vụ NCKH.
Giả định rằng có một “Nhóm lợi ích” nào đó đã lợi dụng tình hình bằng cách đưa tên các giảng viên này vào danh sách thực hiện đề tài NCKH mà họ không trực tiếp tham gia. Khi kinh phí đề tài được chuyển vào tài khoản cá nhân, toàn bộ số tiền bị yêu cầu hoàn trả cho “Nhóm lợi ích” mà không có sự thỏa thuận minh bạch ban đầu.
Trong trường hợp giả định như vậy, một số giảng viên chỉ phát hiện ra sự việc khi kiểm tra thuế thu nhập cá nhân, nhận thấy khoản thu nhập bất thường và bị truy thu thuế – dù không thực sự được hưởng phần kinh phí đó.
Nếu xảy ra, những lý giải như “tình cảm, trách nhiệm” hay “muốn có giờ NCKH thì phải chịu mất tiền thuế” sẽ rất khó thuyết phục dưới góc nhìn pháp luật và đạo đức học thuật.
Về mặt lý thuyết, mô hình này sẽ gây ra các hệ lụy nghiêm trọng:
(1) Bất công trong phân bổ giờ NCKH, khiến người thật sự làm không được công nhận, người không làm lại được lợi.
(2) Thiệt hại cho sinh viên và học viên, vì phải tự chi trả vật tư, hóa chất… trong khi kết quả nghiên cứu lại thuộc về “Nhóm lợi ích”.
**Phân tích hành vi dưới góc độ lý thuyết:**
(1) Vi phạm liêm chính học thuật: Ghi tên khống vào đề tài, chiếm dụng công sức người khác, sử dụng kinh phí không minh bạch là các biểu hiện trái với đạo đức học thuật, làm giảm uy tín cơ sở giáo dục.
(2) Có thể liên quan đến vi phạm pháp luật, tùy theo bản chất và chứng cứ cụ thể. Một số điều luật có thể xem xét trong trường hợp tương tự bao gồm:
Điều 356 BLHS: Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ.
Điều 353 BLHS: Tham ô tài sản, nếu kinh phí NCKH là tài sản nhà nước.
Điều 200 BLHS: Trốn thuế, nếu kê khai sai lệch nghĩa vụ thuế.
Điều 174 BLHS: Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, nếu có hành vi đánh lừa người khác để trục lợi tài chính.
Ngoài ra, hành vi này cũng vi phạm các quy định về quản lý tài chính công, ngân sách NCKH và đạo đức nghề nghiệp trong giáo dục.
Dĩ nhiên, để kết luận hành vi có vi phạm pháp luật hay không, cần điều tra cụ thể, thu thập chứng cứ và áp dụng đúng quy định hiện hành. Nhưng trên hết, câu chuyện giả định này cho thấy: khi người lao động trong môi trường giáo dục e ngại phản ánh tiêu cực vì sợ bị trù dập, thì hệ thống sẽ ngày càng mất tính minh bạch và công bằng.
Statistics:
Likes: 125, Shares: 8, Comments: 31
Like Reactions: 112, Haha Reactions: 3, Wow Reactions: 0, Love Reactions: 8, Sad Reactions: 2, Angry Reactions: 0
.png)