Alméry Jacqueline – 2025-06-06 23:00:31
**Tác động học thuật mà thiếu sự đáng tin cậy thì vô nghĩa: Clarivate siết chặt các hành vi gian lận trong xuất bản khoa học**
Clarivate, công ty sở hữu Web of Science (WoS), đang thực hiện chiến dịch mạnh tay nhằm loại bỏ các tạp chí không đạt tiêu chuẩn học thuật, đặc biệt là những tạp chí liên quan đến gian lận như “lò bán bài” (paper mill). Trong 3 năm qua, hơn 100 tạp chí đã bị loại khỏi cơ sở dữ liệu WoS do không đảm bảo chất lượng, gần nhất là tạp chí *Bioengineered* của nhà xuất bản Taylor & Francis sau khi bị phát hiện có hơn 80 bài báo bị gỡ bỏ và hàng trăm bài khác bị nghi ngờ gian lận.
Động thái này xuất phát từ sự gia tăng các chiêu trò tinh vi nhằm thao túng số lượng bài báo và số lượt trích dẫn. Để phát hiện bất thường, Clarivate đã phát triển các công cụ trí tuệ nhân tạo nhằm hỗ trợ biên tập viên rà soát các dấu hiệu đáng ngờ như số lượng bài tăng đột biến, thay đổi danh sách tác giả trong quá trình bình duyệt, bài không đúng chuyên môn của tạp chí hoặc trích dẫn không phù hợp.
Các hình thức gian lận khoa học không chỉ gia tăng về số lượng mà còn trở nên khó phát hiện hơn. Nếu trước đây gian lận thường rất rõ ràng, thì hiện nay các sai phạm như trích dẫn bất thường đòi hỏi phải kiểm tra kỹ lưỡng hơn. Gian lận cũng lan sang các lĩnh vực như khoa học máy tính và kỹ thuật, ngoài các ngành y sinh vốn đã bị ảnh hưởng từ lâu. Bên cạnh đó, Clarivate còn ghi nhận sự bùng nổ của các hội thảo giả mạo kể từ khi xuất hiện xu hướng hội thảo trực tuyến trong đại dịch.
Một vấn đề khác là các số đặc biệt (special issues), vốn được xem là công cụ mở rộng nội dung nhanh chóng nhưng dễ bị lũng đoạn nếu không được kiểm soát bởi ban biên tập chính thức của tạp chí. Những số này thường do các biên tập viên khách mời phụ trách và thiếu sự giám sát chất lượng từ ban biên tập.
Khi phát hiện dấu hiệu sai phạm, Clarivate sẽ tạm dừng chỉ mục nội dung mới của tạp chí trong khoảng 6 tuần để điều tra. Nếu xác nhận vi phạm, tạp chí sẽ bị loại khỏi WoS và phải chờ ít nhất hai năm mới được xem xét lại.
Thách thức lớn nhất hiện nay là giữ vững chất lượng khoa học trong bối cảnh áp lực chạy theo trích dẫn ngày càng cao. Clarivate nhấn mạnh sự nhầm lẫn giữa “tác động học thuật” và “chất lượng học thuật” đã làm méo mó hệ thống đánh giá nghiên cứu.
Clarivate cho rằng nguyên nhân của hiện tượng gian lận không chỉ đến từ áp lực cá nhân mà còn từ mô hình đánh giá khoa học và khen thưởng hiện tại, nơi mà cả nhà nghiên cứu, trường đại học và nhà xuất bản đều hưởng lợi từ việc chạy theo số lượng công bố.
Mặc dù mô hình truy cập mở (open access) không phải là vấn đề cốt lõi, nhưng việc thu phí đăng bài đã tạo động lực khiến nhiều nhà xuất bản đăng bài vô tội vạ để kiếm tiền mà bỏ qua chất lượng. Vì vậy, Clarivate nhấn mạnh rằng cần cải cách toàn bộ hệ thống đánh giá nghiên cứu, đồng thời nâng cao nhận thức và giáo dục về đạo đức nghiên cứu, đặc biệt ở các nước đang phát triển, nơi mà nhiều sai phạm có thể xuất phát từ sự thiếu hiểu biết.
Không thể đảm bảo liêm chính khoa học nếu chỉ quan tâm đến giai đoạn công bố, mà cần phải lưu ý ngay từ thời điểm bắt đầu quá trình nghiên cứu, khi lập kế hoạch thí nghiệm, khi xem xét tài liệu tham khảo.
Statistics:
Likes: 53, Shares: 5, Comments: 1
Like Reactions: 51, Haha Reactions: 0, Wow Reactions: 0, Love Reactions: 1, Sad Reactions: 0, Angry Reactions: 0
.png)