Alméry Jacqueline – 2025-05-13 22:59:56
**Thị trường đen xuất bản khoa học ở Peru: “Lò bán bài” và mua bán vị trí tác giả**
Thị trường chợ đen của các ấn phẩm khoa học tồn tại trên toàn cầu, trong đó có Peru, nơi việc mua bán vị trí tác giả các bài báo khoa học đã bị phanh phui trong các chương trình truyền hình và báo chí năm 2023. Đến năm 2024, một báo cáo của Quốc hội Peru đã tiết lộ các giao dịch tài chính trị giá 3,05 triệu USD liên quan đến hành vi gian lận khoa học dưới hình thức mua bán bài nghiên cứu. Trước tình hình này, Peru đang đề xuất thay đổi luật để xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, bao gồm việc mua bán vị trí tác giả.
Trong bối cảnh văn hóa “công bố hay là chết”, việc công nhận đóng góp thông qua vị trí tác giả ngày càng trở nên méo mó. Các hành vi gian lận phổ biến như tác giả danh nghĩa, tác giả tặng quà, tác giả ép buộc và tác giả ma đã được thay thế bằng những hình thức tinh vi hơn như mua bán vị trí tác giả hoặc sử dụng các “lò bán bài” (paper mills). Các công ty này sản xuất bài viết giả mạo, bán các vị trí đồng tác giả và thậm chí nộp bài hộ cho khách hàng. Những công ty này thường nhắm vào các nhà nghiên cứu thiếu kinh nghiệm, hoặc cần công bố để đạt được thăng tiến hoặc tài trợ.
Ước tính có khoảng 2% bài gửi tới các tạp chí khoa học đến từ các “lò bán bài”, và hơn 20% bài bị rút khỏi cơ sở dữ liệu Retraction Watch là do liên quan đến các dịch vụ bán bài này. Các lĩnh vực thường bị ảnh hưởng gồm sinh học, tâm lý học và khoa học sức khỏe. Sự phát triển của các công cụ trí tuệ nhân tạo càng làm gia tăng rủi ro gian lận, làm thay đổi mô hình hoạt động của các lò bán bài báo truyền thống. Trung Quốc, Nga, Ấn Độ và Hàn Quốc là những quốc gia nổi bật trong các điều tra trước đó về thị trường đen học thuật. Tại Trung Quốc, vị trí tác giả bài báo có thể được mua với giá lên đến 26.300 USD. Ở Nga, một trang web bán vị trí đồng tác giả với giá lên đến 5.000 USD mỗi bài. Tại Hàn Quốc, một công ty thậm chí còn cung cấp dịch vụ viết bài, chọn tạp chí và trả lời phản biện.
Tại Peru, các yếu tố như áp lực công bố do Luật Đại học 2016, chính sách thưởng tiền cho công bố ở các tạp chí quốc tế, và hệ thống phân loại nhà nghiên cứu RENACYT đã tạo điều kiện cho việc mua bán quyền tác giả nở rộ. Một số trường đại học tư thục thưởng tiền từ 150 đến 3.500 USD cho mỗi bài báo. Báo cáo năm 2022 ghi nhận rằng 7 trong số 9 trường đại học Peru được xếp hạng SIR có bài đăng trên các tạp chí lừa đảo từ 2015–2019. Hai chương trình truyền hình nổi tiếng ở Peru năm 2023 đã phanh phui hoạt động bán bài báo, luận văn, sách với giá từ 1.900 đến 3.000 USD, thường thông qua các nhóm trên Telegram hoặc WhatsApp. Một số bài đã được chấp nhận trên các tạp chí uy tín trước khi rao bán vị trí tác giả, trong đó vị trí tác giả chính có giá cao nhất.
Trước các vụ việc này, một số nghị sĩ Peru đã đề xuất sửa đổi luật, đưa hành vi mua bán vị trí tác giả vào danh mục tội phạm nghiêm trọng, với hình phạt có thể lên tới 6 năm tù giam. Tháng 3 năm 2024, cơ quan khoa học CONCYTEC cũng chính thức cập nhật Bộ quy tắc đạo đức quốc gia, xác định việc mua bán vị trí tác giả là hành vi gian lận khoa học.
Một báo cáo điều tra từ Quốc hội Peru (11/2023–8/2024) phát hiện ba mạng lưới tội phạm với tổng giao dịch khoảng 3,05 triệu USD liên quan đến việc bán vị trí tác giả. Các nhóm WhatsApp có tên như “Articles in Scopus” và “Publish Scopus” do giảng viên Peru điều hành đã rao bán vị trí tác giả của các bài đã được chấp nhận đăng ở các tạp chí Q1 và Q2.
Báo cáo điều tra từ Quốc hội Peru liệt kê tên 75 nhà nghiên cứu Peru thuộc hệ thống RENACYT có khả năng liên quan đến các lò bán bài. Phân tích mạng lưới đồng tác giả từ 866 bài báo cho thấy những người này đứng tên chung với các nhân vật từ Ấn Độ, Iraq, Indonesia, Ả Rập Saudi, Iran, Thổ Nhĩ Kỳ, Pakistan, cũng như các nước Mỹ Latinh như Mexico, Argentina, Brazil. Khoảng 169 bài được xuất bản trên 37 tạp chí hiện đã bị Scopus loại bỏ vì chất lượng kém hoặc gian lận.
Tuy chính phủ Peru đã có động thái tích cực nhằm siết chặt kỷ luật trong nghiên cứu khoa học, như cập nhật Bộ quy tắc đạo đức và đề xuất thay đổi luật, nhưng các hành vi gian lận khó có thể chấm dứt nếu vẫn tập trung vào số lượng công bố. Các trường đại học và cơ quan tài trợ cần đánh giá chất lượng bài báo kỹ lưỡng hơn, điều tra hành vi gian lận, và áp dụng hình phạt nghiêm minh. Các nghiên cứu trong tương lai nên xem xét sâu hơn về đặc điểm của những bài được tài trợ hoặc miễn phí phí xuất bản nhưng lại đăng trên các tạp chí đáng ngờ, cũng như xem xét khả năng các dự án nghiên cứu hoặc bằng sáng chế có thể xuất phát từ hành vi gian lận.
Statistics:
Likes: 44, Shares: 10, Comments: 2
Like Reactions: 42, Haha Reactions: 0, Wow Reactions: 0, Love Reactions: 2, Sad Reactions: 0, Angry Reactions: 0
.png)