Alméry Jacqueline – 2024-12-21 22:57:30
**Phần Lan giáng cấp MDPI và Frontiers – liệu các quốc gia khác có làm theo?**
***Quyết định giáng cấp 271 tạp chí vì lo ngại về chất lượng và mô hình hoạt động làm dấy lên tranh cãi***
*Dịch theo Times Higher Education*
Phần Lan đang giáng cấp gần 300 tạp chí của Frontiers và MDPI xuống mức đánh giá thấp nhất – một động thái bị xem như đưa vào “danh sách đen” và có thể sớm được các quốc gia khác áp dụng, theo một chuyên gia.
Khi công bố việc giáng cấp 271 tạp chí truy cập mở kể từ tháng 1-2025, Hệ thống phân loại tạp chí của Phần Lan (JUFO) cho biết quyết định này xuất phát từ chính sách đặt ra vào tháng 9 nhằm giáng cấp các “tạp chí xám” – những tạp chí mà theo JUFO “sử dụng mô hình thu phí đăng bài (APC)” và “nhằm tăng số lượng bài với thời gian tối thiểu dành cho công việc biên tập và đánh giá chất lượng”.
Trong cuộc họp, JUFO, nơi sử dụng các hội đồng chuyên gia theo từng lĩnh vực để đánh giá chất lượng tạp chí, đã lưu ý rằng “một trong những thay đổi quan trọng nhất trong xuất bản khoa học ở Phần Lan là sự gia tăng mạnh mẽ số lượng công bố, đặc biệt là trên các tạp chí truy cập mở của MDPI và Frontiers hoạt động theo mô hình APC”.
“Lo ngại chính của cộng đồng khoa học là liệu chi phí xuất bản truy cập mở có tăng lên một cách vô lý và liệu sự gia tăng này có đánh đổi bằng chất lượng hay không,” JUFO bổ sung.
Trong số 271 tạp chí bị giáng cấp có *Frontiers in Cell Development and Biology*, từng gây chú ý đầu năm nay khi xuất bản một bài báo chứa nội dung do trí tuệ nhân tạo (AI) viết và hình ảnh gây sốc về một con chuột có bộ phận sinh dục dài gấp đôi cơ thể – cũng do AI tạo ra.
Bài báo với hình ảnh con chuột đã lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội và bị chuyên gia về liêm chính khoa học Elisabeth Bik chỉ trích là “một ví dụ đáng buồn về việc các tạp chí khoa học, biên tập viên và người phản biện có thể ngây thơ – hoặc thậm chí thông đồng – trong việc chấp nhận và xuất bản những thứ rác rưởi do AI tạo ra.”
Quyết định giáng cấp các tạp chí của Frontiers và MDPI xuống mức 0 là hành động quyết liệt nhất của một cơ quan quốc gia đối với một nhà xuất bản học thuật liên quan đến các lo ngại về chất lượng. Vào tháng 6, JUFO thông báo giáng cấp 60 tạp chí xuống mức đánh giá thấp nhất, trong khi Na Uy năm ngoái đã loại bỏ tạp chí *Sustainability* của MDPI khỏi danh sách các tạp chí được công nhận, và JUFO cũng thực hiện động thái tương tự.
Vào tháng 3/2023, Web of Science của Clarivate đã loại bỏ hai tạp chí của MDPI – trong đó có *International Journal of Environmental Research and Public Health*, tạp chí đã xuất bản khoảng 17.000 bài báo trong năm 2022 – trong động thái xóa tên hàng chục tạp chí khỏi chỉ mục có ảnh hưởng của mình.
Tuy nhiên, quyết định của JUFO có thể bị coi là gây tranh cãi hơn vì hệ thống phân loại này tuyên bố rằng “mô hình hoạt động của nhà xuất bản có thể được xem xét trong đánh giá” – khác với chính sách trước đây là “mỗi tạp chí được đánh giá độc lập”.
Điều này được minh chứng bằng việc JUFO lưu ý rằng “các vấn đề với một số tạp chí cụ thể, như *Sustainability* của MDPI, có thể xuất phát từ mô hình hoạt động của nhà xuất bản nhằm tăng số lượng và tốc độ xuất bản”.
Các đánh giá này có thể ảnh hưởng đáng kể đến việc cấp kinh phí nghiên cứu, vì phân loại của JUFO sẽ ảnh hưởng đến trọng số của các bài báo trong mô hình tài trợ của các trường đại học Phần Lan giai đoạn 2025–2028, với các bài báo xuất bản trên các tạp chí mức 0 sẽ được đánh giá thấp hơn so với các tạp chí xếp hạng cao hơn.
Động thái này diễn ra trong bối cảnh ngày càng có nhiều lo ngại về chất lượng của Frontiers và MDPI, cả hai đều có trụ sở tại Thụy Sĩ, sau sự mở rộng nhanh chóng trong những năm gần đây. Một tạp chí của MDPI, *Journal of Clinical Medicine*, chỉ xuất bản 44 bài vào năm 2017 nhưng số bài nhảy vọt lên 4.367 vào năm 2021, theo phân tích của nhà kinh tế học Paolo Crosetto tại Grenoble công bố năm ngoái – phân tích cũng chỉ ra rằng một số tạp chí đang mở các “số đặc biệt” với tốc độ lên đến 9 số mỗi ngày.
Mark Hanson, nhà khoa học tại Đại học Exeter, người đã nghiên cứu sự phát triển của MDPI và các nhà xuất bản truy cập mở khác, cho biết “rất có khả năng” các quốc gia khác sẽ theo chân Phần Lan, với những lo ngại đã được nêu ra tại Ba Lan, Tây Ban Nha và Ý.
“Các cơ quan khoa học ở Trung Quốc cũng đang cân nhắc về nơi xuất bản và những hướng dẫn mà họ nên ban hành để duy trì danh tiếng toàn cầu về chất lượng nghiên cứu,” ông bổ sung.
Tuy nhiên, người phát ngôn của Frontiers đã chỉ trích động thái của cơ quan phân loại tạp chí của Phần Lan, cho rằng “quyết định này chỉ có thể được hiểu là một cuộc tấn công vào mô hình xuất bản, thay vì là một đánh giá về chất lượng tạp chí”.
“Sau nhiều năm hợp tác thành công với Bộ Giáo dục và Văn hóa Phần Lan, dựa trên tầm nhìn chung về sự chuyển đổi cần thiết sang khoa học mở, chúng tôi cảm thấy thất vọng và hoang mang trước quyết định vội vàng của JUFO khi phân loại Frontiers một cách rộng rãi là một ‘nhà xuất bản xám’,” bà nói, đồng thời bổ sung: “Chúng tôi đã liên lạc thiện chí với JUFO, nhưng những lo ngại của chúng tôi về quyết định ban đầu vẫn chưa được giải đáp.”
Đại diện Frontiers nói thêm rằng hiện tại, JUFO đang dựa trên “một phân loại mơ hồ về ‘mô hình hoạt động’ làm lấn át việc đánh giá từng tạp chí riêng lẻ – tất cả các tạp chí của Frontiers bị giáng cấp đều đáp ứng tiêu chí mức 1 của JUFO – và do đó mang lại sự ưu ái không công bằng cho các nhà xuất bản khác”.
Chỉ trích cách tiếp cận “thiên vị” của JUFO, Frontiers cho biết họ “không nhận được phản hồi cụ thể nào từ JUFO về bất kỳ tạp chí nào của Frontiers mà chúng tôi có thể giải quyết cụ thể, điều này là tiêu chí cốt lõi của bất kỳ quy trình đánh giá nào. Thay vào đó, phản hồi chỉ dựa trên lời đồn, giai thoại và các danh sách đã bị bác bỏ.
“Chúng tôi sẽ duy trì đối thoại với JUFO về quyết định này và kêu gọi tất cả các nhà nghiên cứu liên quan cũng làm như vậy.”
Người phát ngôn của MDPI cho biết họ “hết sức lo ngại” trước quyết định của JUFO, cho rằng việc “giáng cấp đồng thời 271 tạp chí cho thấy một quy trình đánh giá chung chung thay vì một đánh giá công bằng về giá trị của từng tạp chí”.
“Việc nhắm mục tiêu vào các nhà xuất bản truy cập mở hoàn toàn có vẻ không nhất quán và có nguy cơ làm suy yếu các sáng kiến truy cập mở toàn cầu,” người phát ngôn nói, đồng thời cho rằng động thái này cũng “mâu thuẫn với các chính sách truy cập mở quốc gia của Phần Lan, vốn nhấn mạnh quyền truy cập ngay lập tức các nghiên cứu được tài trợ từ ngân sách”.
MDPI, đơn vị cho biết họ hợp tác với 323 thành viên ban biên tập người Phần Lan trên 151 trong tổng số 455 tạp chí của mình, đã kêu gọi “các hệ thống xếp hạng như JUFO áp dụng các tiêu chí đánh giá nhất quán, minh bạch và áp dụng rộng rãi trong ngành xuất bản để tính đến sự đa dạng ngày càng phát triển của xuất bản học thuật hiện đại”.
Statistics:
Likes: 105, Shares: 22, Comments: 10
Like Reactions: 97, Haha Reactions: 1, Wow Reactions: 1, Love Reactions: 5, Sad Reactions: 1, Angry Reactions: 0