Alméry Jacqueline – 2024-11-28 23:22:35
**Các nhà xuất bản khoa học đang sản xuất nhiều bài báo hơn bao giờ hết**
*Mối quan ngại về một số mô hình kinh doanh của họ đang gia tăng*
Xuất bản khoa học từ lâu đã là một hoạt động in tiền, với nhiều nhà xuất bản lớn báo cáo biên lợi nhuận từ 30% đến 40% qua từng năm. Mô hình kinh doanh lâu đời này rất kín kẽ. Bài báo do các học giả viết và bình duyệt cho nhau bị khóa sau các hàng rào thu phí. Sau đó, trường đại học và viện nghiên cứu phải trả rất nhiều tiền để có thể truy cập các bài báo này thông qua các gói thuê bao có giá hàng triệu đô la mỗi năm.
Tuy nhiên, trong thập kỷ qua, mô hình này đã bị thách thức bởi sự gia tăng số tổ chức yêu cầu rằng nghiên cứu mà họ tài trợ phải miễn phí đọc cho tất cả mọi người. Do đó, nhiều nhà xuất bản đã áp dụng một mô hình kinh doanh mới để cho phép “truy cập mở”: thu phí đăng bài – từ 1.000 đến 10.000 đô la cho mỗi bài báo, do các nhà khoa học nộp bài trả tiền – để trang trải chi phí xuất bản của họ.
Cả hai mô hình kinh doanh đều tiếp tục hoạt động tốt; số lượng bài báo khoa học được xuất bản mỗi năm đã tăng gấp đôi kể từ năm 2010. Trong một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Quantitative Science Studies, tiến sĩ Mark Hanson của Đại học Exeter và các đồng nghiệp đã đặt mục tiêu xác định nguồn gốc của sự bùng nổ các bài báo này và—nếu có thể—đánh giá liệu động lực thúc đẩy số lượng có ảnh hưởng đến chất lượng hay không.
Trong công trình có tựa đề “The strain on scientific publishing”, nhóm tác giả đã phân tích dữ liệu có sẵn công khai trên các trang web tạp chí do 10 nhà xuất bản lớn quản lý. Theo đó, tất cả những nhà xuất bản hoạt động vì lợi nhuận đều đã tăng sản lượng bài của họ kể từ năm 2013. Nhưng các tác giả nhận thấy rằng sự gia tăng này xảy ra theo những cách khác nhau tùy thuộc vào mô hình kinh doanh của nhà xuất bản.
Khoảng một nửa số bài báo mới kể từ năm 2013 đến từ các nhà xuất bản truyền thống lớn, gồm Elsevier, Taylor & Francis, Springer, Nature và Wiley (mặc dù các nhà xuất bản này điều hành một số tạp chí có mô hình truy cập mở hoàn toàn hoặc một phần, nhưng phần lớn vẫn là truy cập đóng). Tổng cộng, 5 công ty này đã tăng sản lượng bài báo hàng năm của họ lên khoảng 61% trong giai đoạn từ năm 2013 đến năm 2022. Họ đã làm như vậy bằng cách tăng cả số lượng tạp chí trong danh mục của họ lẫn số lượng bài báo trên mỗi tạp chí.
Nghiên cứu phát hiện ra rằng phần còn lại của tăng trưởng số lượng bài báo đến từ các nhà xuất bản chỉ truy cập mở vì lợi nhuận mới hơn, bao gồm Frontiers, Hindawi và MDPI. Một thập kỷ trước, các công ty này chỉ xuất bản khoảng 4% số bài báo so với các nhà xuất bản truyền thống. Đến năm 2022, họ đã xuất bản một phần ba tổng số bài. Tiến sĩ Hanson và các đồng nghiệp của ông xác định rằng sự tăng trưởng nhanh chóng này đạt được chủ yếu thông qua việc áp dụng mô hình số đặc biệt: các nhóm bài báo được xuất bản cùng nhau và tập trung vào một chủ đề duy nhất nằm ngoài lịch xuất bản thông thường của tạp chí.
Thay vì được quản lý bởi đội ngũ biên tập thường trực của tạp chí, các số báo đặc biệt thường do các biên tập viên khách mời chịu trách nhiệm. Các biên tập viên tạm thời này mời mọc các nhà khoa học khác trong mạng lưới của họ gửi bài. Theo nhóm của tiến sĩ Hanson, từ năm 2016 đến năm 2022, số lượng bài báo đặc biệt do ba nhà xuất bản truy cập mở vì lợi nhuận lớn nhất sản xuất đã tăng gấp 12 lần. Các công ty này hiện xuất bản nhiều số đặc biệt gấp 4 lần so với các bài báo thông thường.
Sự gia tăng số lượng bài trên các số đặc biệt đi kèm với những dấu hiệu cho thấy chúng đang được biên tập nhanh hơn. Đối với các nhà xuất bản truyền thống, thời gian xử lý trung bình cho các bài báo trên tất cả các số là khoảng 130 ngày, nhưng có sự dao động rất lớn. Với các tạp chí truy cập mở vì lợi nhuận, thời gian xử lý trung bình đã rút ngắn từ khoảng 74 ngày vào năm 2016 xuống chỉ còn 38 ngày vào năm 2022, và sự dao động cũng giảm đáng kể. Nhóm nghiên cứu cũng phát hiện rằng, trong danh mục tạp chí của MDPI và Hindawi, những tạp chí có nhiều số đặc biệt hơn cũng có tỷ lệ từ chối bản thảo thấp hơn.
Điều đáng lo ngại là các bài báo chất lượng thấp hơn có thể lọt vào các số đặc biệt này. Vào tháng 5 năm nay, Wiley, công ty đã mua Hindawi vào năm 2021, thông báo rằng họ sẽ đóng cửa 19 tạp chí Hindawi trước đây sau khi hơn 11.300 bài báo, chủ yếu được xuất bản trong các số đặc biệt, đã bị gỡ bỏ.
Bản thân các nhà xuất bản đã bác bỏ bất kỳ ý kiến nào cho rằng dữ liệu này hàm ý sự suy giảm chất lượng. Wiley nhấn mạnh cam kết đối với sự liêm chính của nghiên cứu. MDPI cho rằng thời gian xử lý được rút ngắn là do có thêm nhân viên và các công cụ mới để cải thiện hiệu quả. Một phát ngôn viên của Frontiers cho biết “thời gian bình duyệt không thể được sử dụng làm thước đo đơn giản cho sự liêm chính hoặc chất lượng nghiên cứu”. Cả MDPI và Frontiers đều nhấn mạnh rằng các số đặc biệt phải tuân theo cùng quy trình bình duyệt như các bài báo thông thường. Và các số đặc biệt cũng có những mặt tích cực: chúng có thể là cách hữu ích để các nhà khoa học tổng hợp thông tin từ các cộng đồng nghiên cứu khác nhau – Hannah Hope, người đứng đầu các sáng kiến nghiên cứu mở tại Wellcome, một đơn vị tài trợ, cho biết.
Tuy nhiên, một số tổ chức tài trợ đang cố gắng hạn chế số lượng bài công bố trên các tạp chí như vậy. Vào tháng 2 năm nay, Quỹ Khoa học Quốc gia Thụy Sĩ (SNSF) đã ngừng trả phí đăng bài cho bài báo được công bố trên các số đặc biệt. Trước đó, theo Matthias Egger, chủ tịch Hội đồng Nghiên cứu Quốc gia của SNSF, 80-90% phí xuất bản mà SNSF trả đã được dùng cho các bài báo trên các số đặc biệt như vậy, với số tiền khoảng 10 triệu franc Thụy Sĩ (10,6 triệu đô la) từ năm 2018 đến năm 2023.
Từ tháng 1 năm 2025, Quỹ Gates sẽ hoàn toàn chấm dứt trả phí đăng bài truy cập mở—bất kỳ nhà nghiên cứu nào được họ tài trợ thay vào đó phải sử dụng các kho lưu trữ tiền ấn phẩm miễn phí để chia sẻ công trình của họ. Quỹ Gates cho biết động thái này sẽ giúp tránh một số vấn đề mà tiến sĩ Hanson và nhóm nghiên cứu của ông đã xác định. Bằng cách khiến các nhà nghiên cứu phải tự trả nhiều tiền hơn để đăng bài trên các tạp chí truy cập mở, điều này có thể hạn chế số lượng bài báo mà các tạp chí này công bố. Tuy nhiên, cho đến khi có nhiều nhà tài trợ hơn tham gia vào câu chuyện này, làn sóng các bài báo mới có khả năng sẽ tiếp tục gia tăng.
Statistics:
Likes: 80, Shares: 14, Comments: 4
Like Reactions: 77, Haha Reactions: 0, Wow Reactions: 0, Love Reactions: 0, Sad Reactions: 2, Angry Reactions: 0