Duong Tu – 2024-11-01 10:33:44
Xin giới thiệu chia sẻ của tôi trên trang Retraction Watch về lịch sử, nội dung, hoạt động và tác động của diễn đàn Liêm Chính Khoa Học nhân vụ việc nhóm bất ngờ biến mất rồi đột ngột trở lại trên Facebook. Hi vọng những chia sẻ này cung cấp thêm thông tin và minh bạch hơn hoạt động của nhóm, nhất là cho những thành viên mới.
Bài phỏng vấn gốc cùng rất nhiều tin bài liên quan được chia sẻ trong phần bình luận.
***
**Trò chuyện với người sáng lập nhóm Facebook gồm 100 ngàn thành viên đang góp phần tạo ra thay đổi về liêm chính khoa học tại Việt Nam**
*Độc giả trang Retraction Watch có thể nhận thấy sự gia tăng số lượng tin tức, bài vở trong các mục Tin tức hàng ngày (RW Daily) và Tổng hợp hàng tuần (Weekend Reads) về các chủ đề liên quan đến liêm chính khoa học ở Việt Nam trong năm qua. Nhiều tin bài trong số đó có nguồn gốc và được chia sẻ trong một nhóm Facebook hiện bao gồm gần 100 ngàn thành viên – và gần đây vừa bị Facebook xóa tạm thời. Chúng tôi đã đề nghị ông Dương Tú, nhà nghiên cứu tại Đại học Purdue ở thành phố West Lafayette, bang Indiana, Mỹ – người sáng lập nhóm Liêm Chính Khoa Học (LCKH) – kể cho chúng tôi nghe thêm về lịch sử của nhóm. Cuộc phỏng vấn qua thư điện tử này đã được biên tập chút ít cho mạch lạc và rõ ràng hơn.*
**Vui lòng kể cho chúng tôi nghe về lịch sử nhóm LCKH. Tại sao ông sáng lập nhóm, và vào thời điểm nào?**
Nhóm LCKH được thành lập vào ngày 1/9/2020 sau loạt bài điều tra của Báo Thanh Niên, một tờ báo hàng đầu Việt Nam. Loạt bài này đã vạch trần hành vi gian lận tại Trường Đại học Tôn Đức Thắng và Đại học Duy Tân, nơi các tác giả nước ngoài được trả một khoản tiền lớn để khai man địa chỉ hai trường này trong các công bố của họ. Chiêu trò này, vốn đã xuất hiện hơn một thập niên trước, đã giúp Tôn Đức Thắng và Duy Tân có được thành tích ảo về năng suất nghiên cứu và xếp hạng, khiến hai đơn vị này vượt qua các trường đại học danh tiếng nhất của Việt Nam.
Kết quả điều tra của Báo Thanh Niên đã gây ra cuộc tranh luận sôi nổi giữa các nhà khoa học, lãnh đạo trường đại học và trong công chúng. Tuy nhiên, Báo Thanh Niên đã phải đối mặt với phản ứng dữ dội vì bị cáo buộc làm mất uy tín hai trường mà nhiều người xem là niềm tự hào dân tộc do thành tích xếp hạng cao của họ. Là một nhà nghiên cứu gắn bó với cộng đồng khoa học Việt Nam, tôi cảm thấy cần truy tìm sự thật, vì không bên nào trong cuộc tranh luận đưa ra được những lập luận có căn cứ rõ ràng. Bằng cách phân tích hồ sơ khoa học của các tác giả có nhiều bài báo ghi địa chỉ Tôn Đức Thắng và Duy Tân, tôi đã phát hiện một mạng lưới các đầu nậu siêu năng suất nước ngoài sử dụng rất nhiều địa chỉ khác nhau trong các công bố về đủ mọi chủ đề, một vài người trong số này còn xuất hiện trên Bảng xếp hạng bị gỡ bài của Retraction Watch.
Tôi đã viết một bài đăng Báo Thanh Niên, trình bày dữ liệu cho thấy mức độ nghiêm trọng của hành vi gian lận địa chỉ này. Tôi gọi những đầu nậu này là “*giặc ngoại xâm khoa học*”, nhấn mạnh vai trò của họ trong việc làm tha hóa nền khoa học Việt Nam. Nhận ra sự cần thiết của hành động tập thể, tôi đã kêu gọi hỗ trợ từ cộng đồng khoa học Việt Nam để cùng điều tra và bóc tách mạng lưới mafia khoa học này. Nhóm LCKH ra đời vào ngày bài viết của tôi xuất hiện trên Báo Thanh Niên. Ban đầu, nhóm có tên là “***Chống Giặc Ngoại Xâm Khoa Học***”; tuy nhiên, sau đó vài hôm, chúng tôi đổi tên diễn đàn thành Liêm Chính Khoa Học để phản ánh mối quan tâm rộng hơn của nhóm.
**Hiện ai đang điều hành nhóm này? Các ông có nguồn tài trợ nào không?**
Diễn đàn LCKH hiện do một nhóm nhỏ tình nguyện viên, trong đó có tôi, quản lý. Chúng tôi không có bất kỳ nguồn tài trợ nào. Chi phí lớn nhất đối với chúng tôi không phải về mặt tài chính mà là thời gian, công sức và cơ hội mà chúng tôi đã bỏ ra để duy trì hoạt động của nhóm. Hơn 4 năm qua, chúng tôi đã đầu tư nhiều nguồn lực để giữ cho nhóm vận hành. Mặc dù công sức này có thể dùng vào việc tư vấn để kiếm tiền, chúng tôi hài lòng với mục tiêu của mình và những thay đổi tích cực mà chúng tôi đã góp phần tạo ra.
**Nhóm LCKH có bao nhiêu thành viên? Những chủ đề nào thường được thảo luận trong nhóm?**
Kể từ khi thành lập, quy mô của diễn đàn LCKH đã tăng trưởng nhanh chóng từ dưới 5.000 người trong năm 2020 lên gần 100.000 thành viên trước khi nhóm biến mất gần đây. LCKH đã trở thành diễn đàn quan trọng để thảo luận về liêm chính khoa học, thu hút sự tham gia của các nhà nghiên cứu, học giả, sinh viên và lãnh đạo nhiều đơn vị trên khắp Việt Nam.
Nội dung thảo luận trong nhóm LCKH bao gồm các chủ đề đa dạng liên quan đến liêm chính khoa học. Chẳng hạn, trong 60 ngày qua, những chủ đề được thảo luận nhiều nhất là công bố khoa học, gỡ bài, xuất bản săn mồi và các hành vi sai trái trong nghiên cứu.
**Phản ứng của cộng đồng khoa học ở Việt Nam và trên thế giới về nhóm LCKH như thế nào?**
Nhóm LCKH được xem là nguồn thông tin có giá trị trong thúc đẩy liêm chính khoa học. Nhiều người tham khảo diễn đàn LCKH để định hướng hoạt động nghiên cứu, hướng dẫn sinh viên và các nhà nghiên cứu trẻ, cũng như hoạch định chính sách. Tuy nhiên, một số cá nhân – đặc biệt là những người từng bị phê bình trong nhóm – tìm cách làm mất uy tín của diễn đàn LCKH. Họ cho rằng cần thu hồi quyền tham gia thảo luận ẩn danh và không được nêu danh tính cá nhân khi phê bình. Chỉ trích này không khác những gì mà các diễn đàn như PubPeer phải đối mặt. Do công bố khoa học là một phần của phạm vi công cộng, chúng tôi cho rằng thảo luận công khai về các công trình khoa học là điều cần thiết.
**Ông vui lòng nêu một số tình huống cho thấy tác động của nhóm LCKH?**
Đóng góp lớn nhất của nhóm LCKH là góp phần cải thiện nhận thức, hiểu biết và tác động đến chính sách về liêm chính khoa học tại Việt Nam. Chúng tôi tích cực chia sẻ thông tin và góc nhìn nhằm nâng cao nhận thức trong cộng đồng khoa học và công chúng về những vấn đề chính như công bố khoa học, xếp hạng đại học, các hành vi sai trái, đánh giá nghiên cứu và thực hành nghiên cứu đúng đạo đức.
Dưới đây là một số thay đổi chính sách quan trọng mà diễn đàn LCKH đã góp phần thúc đẩy.
* **Từ 2020 đến nay**: Hội đồng Giáo sư Nhà nước thường xuyên yêu cầu chú trọng đảm bảo liêm chính khoa học trong quá trình thẩm định hồ sơ của các ứng viên giáo sư, phó giáo sư.
* **Tháng 2/2022**: Quỹ NAFOSTED ban hành quy định đầu tiên về liêm chính nghiên cứu.
* **Tháng 5/2022**: Đề tài về liêm chính học thuật trở thành nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp quốc gia.
* **Tháng 12/2022**: Chính phủ ban hành Nghị định 109/2022/NĐ-CP, lần đầu tiên yêu cầu các cơ sở giáo dục đại học ban hành bộ quy tắc về liêm chính học thuật cũng như có công cụ kiểm soát và biện pháp xử lý vi phạm để ngăn chặn hành vi đạo văn, gian lận và bịa đặt trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
* **Tháng 12/2023**: Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức hội thảo khoa học đầu tiên về liêm chính nghiên cứu tại Đại học Bách khoa Hà Nội.
* **Từ tháng 12/2022 đến nay**: Rất nhiều cơ sở giáo dục đại học đã ban hành văn bản về liêm chính học thuật theo yêu cầu của Nghị định 109 với những quy định chi tiết, như nghiêm cấm mua bán kết quả nghiên cứu khoa học dưới mọi hình thức, hoặc quy định rõ cán bộ, giảng viên phải ghi đúng địa chỉ cơ quan chủ quản trong công bố khoa học…
**Công việc chính của ông là gì? Nhóm LCKH liên quan đến công việc đó như thế nào?**
Tôi là một nhà nghiên cứu tại Khoa Dược, Đại học Purdue, nơi tôi tập trung phát triển các dạng bào chế tiên tiến nhằm tăng cường độ ổn định, sinh khả dụng và khả năng sản xuất của các chế phẩm thuốc.
Là một nhà khoa học, tôi thường xuyên đối mặt với các vấn đề liên quan đến liêm chính và đạo đức nghiên cứu, công bố khoa học và đánh giá nghiên cứu – những chủ đề được thảo luận liên tục trong nhóm LCKH. Để luôn cập nhật thông tin, tôi thường xuyên đọc tài liệu, nghiên cứu các vấn đề về liêm chính khoa học, rồi chia sẻ những gì tôi biết với cộng đồng. Đổi lại, tôi học hỏi được rất nhiều điều từ các thành viên khác. Hoạt động trao đổi hai chiều này đã làm phong phú thêm hiểu biết của tôi. Tôi cảm thấy mình đã thu nhận được rất nhiều kiến thức về liêm chính khoa học trong hơn 4 năm qua.
**Mới đây, Facebook đã tạm xóa nhóm LCKH trong vài ngày. Ông có biết lý do không?**
Vào ngày 23/10/2024, nhóm LCKH bất ngờ biến mất trên Facebook mà Ban quản trị không nhận được bất kỳ cảnh báo nào từ Facebook. Có lẽ Facebook đã ẩn hoặc xóa diễn đàn LCKH do nhóm bị tấn công quy mô lớn.
Chúng tôi đã cố gắng kháng cáo quyết định này, nhưng theo Trung tâm Trợ giúp của Facebook, một số vi phạm nhất định có thể không đủ điều kiện để kháng cáo. Hành động đột ngột này của Facebook cực kỳ khó hiểu, do nhóm LCKH đã hoạt động hơn 4 năm với rất ít cảnh báo vi phạm.
Chúng tôi đã liên lạc với đại diện Facebook để tìm hiểu sự việc và tìm kiếm khả năng khôi phục nhóm, do diễn đàn LCKH đóng vai trò quan trọng trong cộng đồng khoa học Việt Nam. Tuy nhiên, đến nay, chúng tôi vẫn chưa nhận được phản hồi nào. Một số tờ báo hàng đầu Việt Nam cũng đã đưa tin về sự biến mất của nhóm.
May mắn thay, vào sáng ngày 27/10/2024, diễn đàn LCKH đã được khôi phục mà không kèm theo bất kỳ thông báo nào từ Facebook. Chúng tôi sẽ tiếp tục liên hệ với họ hòng tìm hiểu chuyện gì đã xảy ra và làm thế nào để tránh lặp lại sự cố đáng tiếc này.
**Sau vụ việc này, ông có cân nhắc những phương án khác không?**
Mặc dù diễn đàn LCKH hiện đã được khôi phục, chúng tôi hiểu rõ khả năng nhóm lại bị Facebook xóa mà không cảnh báo trước. Để bảo vệ nội dung của nhóm và giảm sự lệ thuộc vào Facebook, chúng tôi đang gấp rút làm trang web lưu trữ bài vở và xây dựng diễn đàn thảo luận mới.
Ngay cả khi nhóm LCKH lại đột ngột biến mất thêm một lần nữa, chúng tôi tin rằng những thay đổi trong nhận thức và chính sách về liêm chính khoa học tại Việt Nam mà diễn đàn đã góp phần thúc đẩy là điều không thể phủ nhận, không thể đảo ngược.
Chúng tôi ý thức được ảnh hưởng ngày càng lớn của diễn đàn LCKH, và do đó, nhu cầu tăng cường giám sát của cộng đồng cùng trách nhiệm giải trình từ tất cả những người tham gia quản trị, điều hành và cố vấn cho nhóm. Đồng thời, chúng tôi cam kết duy trì sự độc lập của diễn đàn LCKH cũng như tránh hành chính hóa và triệt tiêu sức sống của nhóm.
Shared link: https://thanhnien.vn/chieu-tro-de-truong-dai-hoc-duoc-xep-hang-quoc-te-185985588.htm
Statistics:
Likes: 279, Shares: 14, Comments: 8
Like Reactions: 221, Haha Reactions: 1, Wow Reactions: 0, Love Reactions: 52, Sad Reactions: 0, Angry Reactions: 0