Duong Tu – 2021-05-07 10:58:58
**PubPeer & Scite – Cặp song kiếm hợp bích thiết yếu cho nhà nghiên cứu**
Một trong nhiều vấn đề của việc trích dẫn các công trình khoa học là trích dẫn sai văn cảnh, trích dẫn không chính xác do người trích dẫn không tìm đến văn bản gốc mà trích dẫn thông qua một tài liệu thứ cấp hay chỉ lựa chọn những công trình, dữ liệu, thông tin, ý kiến nào phù hợp với quan điểm của mình (cherry picking).
Trong một số trường hợp, do không tìm hiểu kỹ hoặc không có đủ thông tin mà nhiều nhà nghiên cứu còn trích dẫn cả những công trình đạo văn, ngụy tạo hay chỉnh sửa dữ liệu đã bị phát hiện và bị các tạp chí rút bài: https://retractionwatch.com/2015/07/14/half-of-anesthesiology-fraudsters-papers-continue-to-be-cited-years-after-retractions/
Thật vậy, không ít bài báo sau khi bị các tạp chí gỡ bỏ vẫn tiếp tục được trích dẫn, thậm chí có công trình còn được trích dẫn nhiều hơn so với trước khi bị retracted: https://retractionwatch.com/the-retraction-watch-leaderboard/top-10-most-highly-cited-retracted-papers/
Bài này giới thiệu hai công cụ rất hữu ích giúp những ai làm nghiên cứu có thêm thông tin tham khảo giá trị về những công trình khoa học mà họ quan tâm, tránh trích dẫn nhầm.
**PubPeer**
PubPeer là một diễn đàn bình duyệt hậu xuất bản ngày càng được sử dụng rộng rãi nơi bất kỳ ai cũng có quyền đưa ra bình luận công khai về các bài báo khoa học. Tuy chấp nhận bình duyệt ẩn danh, PubPeer đòi hỏi mọi bình luận phải dựa trên fact, logic và thông tin có thể kiểm chứng được: https://www.facebook.com/groups/LiemChinhKhoaHoc/permalink/480617179851786
Bên cạnh việc chủ động truy cập website PubPeer để tìm hiểu về những công trình mà mình quan tâm, một lựa chọn khác rất tiện dụng để PubPeer âm thầm phục vụ chúng ta là cài đặt tiện ích mở rộng của PubPeer gắn với trình duyệt Internet: https://pubpeer.com/static/extensions
Sau khi cài đặt, bất kì lúc nào add-on của PubPeer ghi nhận liên kết đến một bài báo khoa học được thảo luận trên trang này, một dòng thông báo sẽ xuất hiện để chúng ta theo dõi những bình luận liên quan nếu muốn (xem ví dụ minh họa dưới đây). Tất nhiên, nếu bài báo chưa bao giờ được nhắc đến trên PubPeer, chúng ta thậm chí còn quên mất mình đã cài đặt tiện ích mở rộng này.
**Scite**
Khác với những công cụ thống kê trích dẫn quen thuộc như Web of Science hay Google Scholar chỉ thể hiện số lượng trích dẫn, Scite còn cho biết thêm những thông tin giá trị hơn nhiều như:
* Văn cảnh (context) cụ thể của từng trích dẫn
* Tài liệu trích dẫn thể hiện quan điểm tương đồng, tương phản hay chỉ nhắc đến công trình được trích dẫn
* Số lượng tài liệu trích dẫn theo từng loại quan điểm
* Số lượng trích dẫn độc lập và tự trích dẫn
Một số tính năng rất lý thú khác của Scite (như visualize research, reference check, journals and institution metrics, funders list…) nằm ngoài phạm vi bài này được trình bày trên https://scite.ai.
Tương tự như PubPeer, có thể sử dụng Scite bằng cách truy cập trực tiếp website hoặc cài đặt tiện ích mở rộng cho trình duyệt Chrome, Firefox hay Safari: https://scite.ai/partners/researchers
Khi kết hợp hai công cụ này, chúng ta có thể biết được công trình khoa học mà mình quan tâm đang được thảo luận như thế nào (nếu có) trên PubPeer cũng như đã được các bài báo khác nhắc đến trong văn cảnh nào, với quan điểm ra sao thông qua Scite như thí dụ minh họa sau đây.
**Minh họa**
Các hình dưới so sánh những gì hiển thị trên trình duyệt Chrome trước (bên trái) và sau (bên phải) khi cài đặt hai tiện ích mở rộng PubPeer và Scite.
Có thể nhận thấy với sự hỗ trợ của hai add-on này, khi tra cứu các công trình của tác giả Fazlul Sarkar trên Google Scholar:
* PubPeer thông báo rằng bài báo “Anti-Tumor Activity of a Novel Compound-CDF Is Mediated by Regulating miR-21, miR-200, and PTEN in Pancreatic Cancer” đã bị retracted và có 3 bình luận về công trình này trên PubPeer. Các dòng thông báo màu đỏ dẫn tới liên kết sau: https://pubpeer.com/publications/0C647039859F473B435E5A7C62BD8F
* Một khung nhỏ ngay dưới bài báo là kết quả phân tích trích dẫn của Scite. Theo đó, bài báo của Fazlul Sarkar được nhắc đến trong 179 công trình, 20 công trình khác thể hiện quan điểm đồng tình, không công trình nào bày tỏ phản đối và có 01 thông báo của tạp chí liên quan đến bài báo (chính là thông báo rút bài). Nhấn vào khung nhỏ này sẽ dẫn tới liên kết sau trên Scite: https://scite.ai/reports/anti-tumor-activity-of-a-novel-a0AzAK
Khi truy cập bài báo trực tiếp trên website của Public Library of Science (PLOS), cả PubPeer lẫn Scite đều hiển thị những thông tin giống như khi tra cứu trên Google Scholar: https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0017850
Hi vọng rằng cặp song kiếm hợp bích đơn giản và tiện dụng này sẽ có ích cho các nhà khoa học, giúp chúng ta nghiên cứu thuận tiện và chuyên nghiệp hơn, tránh được sai sót khi trích dẫn.
Statistics:
Likes: 267, Shares: 97, Comments: 3
Like Reactions: 241, Haha Reactions: 1, Wow Reactions: 0, Love Reactions: 24, Sad Reactions: 0, Angry Reactions: 0