Duong Tu – 2021-01-13 01:05:12
**Nuôi dưỡng đam mê khoa học ở trẻ em**
Nhân thảo luận về chuyện học sinh Việt Nam tham dự các cuộc thi khoa học với những đề tài quá phức tạp, dường như không phù hợp với lứa tuổi và kiến thức của các em, xin giới thiệu một tạp chí khoa học nghiêm túc được “*biên tập bởi trẻ em cho chính trẻ em*” [“edited by kids for kids”], đó là Frontiers for Young Minds: [https://kids.frontiersin.org](https://kids.frontiersin.org/)
Hi vọng đây có thể là nguồn tài nguyên hữu ích và mô hình tham khảo tốt giúp các bạn nhỏ Việt Nam tiếp cận với khoa học một cách chuyên nghiệp, bài bản, thực chất, bền vững thay vì bị một số người lớn dẫn dắt vào con đường gian lận và chạy theo thành tích ảo.
***
Frontiers for Young Minds là tạp chí truy cập mở, hoàn toàn miễn phí cho cả tác giả gửi bài lẫn độc giả, thành lập từ năm 2013 theo sáng kiến của [Robert T. Knight](https://psychology.berkeley.edu/people/robert-thomas-knight), giáo sư ngành tâm lý và khoa học thần kinh tại University of California, Berkeley.
Tạp chí này công bố các bài báo giới thiệu những khám phá mới cũng như giải thích các khái niệm, ý tưởng cơ bản giúp trẻ em hiểu về nhiều lĩnh vực khoa học.
Frontiers for Young Minds ra đời từ quan niệm rằng cách tốt nhất để đưa các khám phá khoa học mới nhất đến với trẻ em là tạo không gian cho trẻ và nhà nghiên cứu làm việc cùng nhau để tạo ra các bài báo khoa học không chỉ chính xác mà còn dễ hiểu và lý thú.
Các nhà khoa học có bài báo đăng trên các tạp chí chuyên ngành được Frontiers for Young Minds mời viết lại công trình của họ thành phiên bản mới thân thiện với trẻ em. Bản thảo mới sẽ được chính trẻ em từ 8-15 tuổi bình duyệt.
Frontiers for Young Minds công bố hai loại bài báo:
* Khám phá mới (New Discovery): giới thiệu những tiến bộ khoa học gần đây vừa được xuất bản trên các tạp chí chuyên ngành.
* Khái niệm nền tảng (Core Concept): giải thích các ý tưởng khoa học cơ bản theo cách thân thiện với trẻ em.
*
Quy trình hoạt động của Frontiers for Young Minds cụ thể như sau:
1. Ban biên tập Frontiers for Young Minds sàng lọc và lựa chọn những khám phá phù hợp và thú vị với trẻ em vừa được công bố trên các tạp chí khoa học chuyên ngành.
2. Tác giả các công trình khoa học được Frontiers for Young Minds mời viết bài diễn giải công trình của họ bằng ngôn ngữ dễ hiểu với trẻ em.
3. Biên tập viên Frontiers for Young Minds phân công bản thảo cho một cặp thầy trò bao gồm trẻ em và cố vấn khoa học (thường là nghiên cứu sinh tiến sĩ hoặc nghiên cứu viên sau tiến sĩ). Cố vấn khoa học hướng dẫn bạn trẻ đọc và bình duyệt bài báo, đặt các câu hỏi về nội dung công trình hay đề nghị tác giả sửa chữa, điều chỉnh nội dung bản thảo cho rõ ràng hơn.
Cố vấn khoa học cũng có thể tổ chức bình duyệt theo lớp học bằng cách đến một trường trung học để giới thiệu cho trẻ các kiến thức cơ bản liên quan đến chủ đề bài báo rồi cùng thảo luận với học sinh trong lớp về nội dung bài báo và tổng hợp các câu hỏi thành báo cáo bình duyệt.
Tác giả bản thảo phải trả lời chi tiết từng điểm theo các câu hỏi và đề nghị của các chuyên gia bình duyệt trẻ tuổi. Chuyên gia bình duyệt nhí có quyền quyết định chấp nhận hay từ chối công bố bài báo mà cố vấn khoa học và ban biên tập không can thiệp.
Frontiers for Young Minds cũng có sáng kiến tiến hành bình duyệt trực tiếp trong đó nhà khoa học trình bày những kết quả chính trong công trình của họ trước một hội đồng gồm các chuyên gia bình duyệt nhí và trả lời câu hỏi từ hội đồng.
4. Khi quá trình bình duyệt hoàn tất, bản thảo được phê duyệt bởi biên tập viên tạp chí. Các họa sĩ của Frontiers for Young Minds sẽ vẽ thêm tranh minh họa cho từng bài báo.
5. Bản thảo được công bố miễn phí trên website tạp chí cùng với tên của chuyên gia bình duyệt nhí.
Cho đến nay, Frontiers for Young Minds đã xây dựng được cộng đồng khoa học gồm 3200 chuyên gia bình duyệt nhí từ 8-15 tuổi, 550 cố vấn, 100 biên tập viên khoa học từ 50 quốc gia và 1500 tác giả công bố nhiều công trình thuộc 6 lĩnh vực:
* Thiên văn và khoa học không gian
* Đa dạng sinh học
* Trái đất và các nguồn tài nguyên
* Y tế
* Toán học
* Khoa học thần kinh
Năm 2014, Hiệp hội Thư viện Hoa kỳ chọn Frontiers for Young Minds vào danh sách [trang web tuyệt vời dành cho trẻ em](http://gws.ala.org/node/8276), chỉ một năm kể từ khi tạp chí này ra đời.
Danh sách này ngoài Frontiers for Young Minds còn bao gồm rất nhiều website cực kỳ thú vị và bổ ích dành cho các bạn nhỏ, thuộc đủ mọi lĩnh vực từ khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, toán học và máy tính đến lịch sử, văn học và ngôn ngữ, nghệ thuật hay thế giới động vật: [http://gws.ala.org/category/sciences?page=1](http://gws.ala.org/category/sciences?page=1)
*
Trong [bài phỏng vấn trên tạp chí Discover](https://www.discovermagazine.com/mind/how-to-better-teach-kids-science-just-ask-them), GS. Robert T. Knight cho biết quá trình bình duyệt của Frontiers for Young Minds diễn ra rất nghiêm túc. Một cậu bé 14 tuổi khi bình duyệt bản thảo về mối liên hệ giữa hệ thống thưởng công trong bộ não và số lượng like trên Facebok đã đánh giá “Nghiêu cứu thú vị nhưng không rõ những kết quả này có ích gì”. Tác giả bài báo đã phải sửa lại để làm rõ giá trị của công trình. Một chuyên gia bình duyệt khác 11 tuổi nhận xét “Tôi nghĩ trẻ em từ 8 đến 15 tuổi sẽ rất khó hiểu ngôn ngữ trong bài báo này: không chỉ các thuật ngữ quá phức tạp mà câu cú còn dài dòng và không rõ ràng”. Hoặc một [bình luận từ chuyên gia 12 tuổi](https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0896627316309412): “Chủ đề bài báo có vẻ quan trọng nhưng cách viết rất nhàm chán khiến tôi không thể đọc hết bản thảo. Các tác giả có thể vui lòng hào hứng hơn với việc họ làm được không?”.
Trong quy trình bình duyệt thông thường ở các tạp chí chuyên ngành, tác giả bài báo có thể tranh luận với chuyên gia bình duyệt về nội dung nào cần sửa. Nhưng ở Frontiers for Young Minds, tác giả phải sửa chữa và điều chỉnh bản thảo theo đúng yêu cầu của trẻ em, nếu không bài báo sẽ không được chấp nhận công bố.
Khi được hỏi tại sao các nhà nghiên cứu phải bỏ thời gian cho một tạp chí dành cho trẻ em trong khi họ đã quá bận rộn, GS. Knight nói rằng đây là nghĩa vụ học thuật của nhà khoa học trong việc đào tạo thế hệ các nhà nghiên cứu tương lai nếu muốn thế giới tiến bộ hơn. Với những nhà nghiên cứu trẻ đang trong giai đoạn đầu của sự nghiệp khoa học, khi xét vào biên chế ở các đại học, nhà nghiên cứu phải đưa ra minh chứng về đóng góp của họ trong cả 3 mặt: nghiên cứu, giảng dạy và phục vụ cộng đồng. Đóng góp cho Frontiers for Young Minds thể hiện được cả 3 mặt này.
Rất nhiều nhà khoa học đã hào hứng chia sẻ công trình nghiên cứu của họ với các bạn nhỏ trên Frontiers for Young Minds. GS. Knight cho biết 47 trong số 52 nhà nghiên cứu ông liên lạc đầu tiên đã đồng ý gửi bài cho Frontiers for Young Minds trong khi với một tạp chí khoa học thông thường, may ra chỉ 10% nhà khoa học được liên hệ quan tâm đến việc gửi bài cho một tạp chí chỉ mới thành lập.
Frontiers for Young Minds hiện có nhiều đối tác là các tạp chí, nhà xuất bản, hiệp hội khoa học như Cell Press, Frontiers, American Physiological Society, Journal of the Neuropsychological Society, Ecography hay chương trình The Global Learning and Observation to Benefit the Environment (GLOBE). Khi các nhà nghiên cứu có công trình được chấp nhận công bố trên các tạp chí đối tác, họ sẽ nhận được lời mời nộp một phiên bản dành cho trẻ em để đăng trên Frontiers for Young Minds.
Về mặt tài chính, Frontiers for Young Minds được một số quỹ nhân ái ủng hộ, chẳng hạn Jacobs Foundation đã tài trợ ban đầu gần nửa triệu đô la để đảm bảo tạp chí này miễn phí cho tất cả mọi người, từ các tác giả gửi bài đến độc giả, và không bao giờ có quảng cáo. Ngoài ra, Frontiers for Young Minds còn được hỗ trợ bởi Frontiers Research Foundation hay Patrick & Lina Drahi Foundation.
*
GS. Robert T. Knight cũng chia sẻ rằng Frontiers for Young Minds cố gắng giúp trẻ gắn kết với khoa học, nhận ra khoa học thú vị thế nào cũng như rèn luyện tư duy phân tích và hiểu phương pháp khoa học, từ đó áp dụng tư duy khoa học để xử lý các tình huống đa dạng trong cuộc sống.
Nếu chúng ta chỉ nói suông với trẻ em rằng chúng cần phải tin vào biến đổi khí hậu hay thuyết tiến hóa, việc đó sẽ không có hiệu quả. Chúng ta phải để trẻ tự tìm hiểu và ngộ ra, tự khám phá thế giới và kiểm chứng ý tưởng của chúng. Đó là cách duy nhất để tạo ra thay đổi về mặt nhận thức thay vì áp đặt từ trên xuống.
Người lớn thường bảo trẻ con phải làm cái này hay cái kia mà không lắng nghe xem trẻ muốn được học theo cách nào. Frontiers for Young Minds trao cho trẻ quyền quyết định. Hiện tại, tạp chí này mới chỉ để trẻ tham gia vào quá trình bình duyệt. Trong tương lai, GS. Knight muốn trẻ được quyết định nội dung, thành lập ban biên tập của trẻ, song song với ban biên tập hiện tại.
Từng là một đứa trẻ sinh ra và lớn lên tại một khu vực nghèo ở New Jersey, GS. Knight chia sẻ giáo dục và khoa học là chìa khóa thay đổi cuộc đời ông. Do đó, Frontiers for Young Minds đặt mục tiêu tiếp cận rộng rãi hơn trẻ em trên toàn cầu thuộc nhiều thành phần xã hội khác nhau, đặc biệt là những trẻ chịu thiệt thòi về giáo dục, ít có điều kiện tiếp xúc gần gũi với khoa học.
*
Bất kỳ ai cũng có thể tham gia cùng Frontiers for Young Minds với vai trò tác giả, cố vấn khoa học, biên tập viên hay chuyên gia bình duyệt nhí bằng cách đăng ký ở đây: https://kids.frontiersin.org/participate/young-minds
Statistics:
Likes: 460, Shares: 451, Comments: 42
Like Reactions: 363, Haha Reactions: 0, Wow Reactions: 2, Love Reactions: 89, Sad Reactions: 0, Angry Reactions: 0