Minh Dang Doan – 2021-11-29 02:43:28
AI SẼ CÓ TRÁCH NHIỆM ĐIỀU CHỈNH CHUYỆN MUA BÁN BÀI BÁO KHOA HỌC?
Báo Thanh Niên hôm nay bắt đầu bàn về việc các chủ nhiệm đề tài Nafosted “chạy rông” để ghi tên trường khác vào bài báo của mình. Bài trên báo Thanh Niên:
https://thanhnien.vn/ngay-cang-nhieu-nha-khoa-hoc-dang-bai-bao-quoc-te-khong-ghi-noi-minh-lam-viec-post1405954.html
Giới thạo tin trong lĩnh vực nghiên cứu thì biết là có nhiều kiểu đổi chác qua những bài báo, bên cạnh mua bán trực tiếp với các trường thì người ta còn dùng gift authorship để “hỗ trợ” những người cần bài báo nhằm đạt chuẩn xét GS/PGS, lấy tên người khác làm “hình nộm” để đứng tên trường mua bài, hợp tác “chiến lược” giữa một số nhóm để nhiều người cùng đứng tên bài báo của nhau mà chỉ cần xem qua loa chứ không cần đóng góp… Người ta mua bán muôn hình vạn trạng, rất khó chỉ ra được bằng chứng cụ thể, nên chuyện mua bán bài được nêu ra trên các diễn đàn có lẽ cũng chỉ là phần nổi của tảng băng.
Trong bối cảnh đó, việc có những chủ nhiệm đề tài Nafosted thản nhiên “bán” bài ở đề tài của mình là chuyện quá nổi bật. Kiếm được đề tài Nafosted khó như thế, thu nhập thêm từ Nafosted ổn như thế, mà người ta còn dám “bán”, thì những bài báo không được Nafosted tài trợ, khả năng mua bán đổi chác hẳn là không kém.
Có người bảo cái trò ăn tiền 3 đầu này đã thành công thức để nhiều nhóm làm ăn, tôi không rõ hậu trường thế nào, tuy nhiên khi chúng tôi thử tra cứu ngẫu nhiên một số đề tài Nafosted thì thấy phần lớn các chủ nhiệm đề tài không dính vào chuyện đặt affiliation lung tung, những trường hợp như báo Thanh Niên nêu ở đây (và báo Tiền Phong nêu cuối tuần trước) có lẽ còn là thiểu số. Dù sao, chuyện ấy cũng cần được điều chỉnh, câu hỏi đặt ra là đối tượng nào sẽ có trách nhiệm điều chỉnh?
Liệu có thể là các nhà khoa học? Phần lớn các nhà khoa học có lẽ đủ an tâm để làm nghiên cứu khi nhận được thêm tiền lương nghiên cứu hàng tháng do Nafosted hỗ trợ, nên họ không sa ngã. Những người còn muốn kiếm thêm, có lẽ là họ có động lực riêng, chẳng dễ để họ tự nhiên nghĩ là mình nên dừng lại.
Là các trường mua bài? Nếu họ xác định là họ vận hành theo thị trường, mua bài báo như một khoản đầu tư chi phí thấp để nhanh chóng tạo thương hiệu, thì cũng khó có lý do để họ dừng lại.
Các trường bị “chảy máu chất xám” thì liệu có cơ hội nào để thay đổi cuộc chơi? Như phản hồi của lãnh đạo VASS trong bài ở báo Thanh Niên, hay lãnh đạo của ĐH Kinh tế VNU HN, ĐH Tây Nguyên trong bài ở báo Tiền Phong (https://www.facebook.com/groups/LiemChinhKhoaHoc/permalink/607056317207871/), thì ở những đơn vị mà lãnh đạo chưa có hiểu biết rõ ràng về liêm chính, conflict of interest, tiềm lực quản lý và tài chính còn hạn chế, họ làm sao có đủ tự tin để chấn chỉnh hoạt động của quân mình!
Có lẽ dễ thấy là trong câu chuyện mua bán bài báo khoa học, nơi được chờ đợi và có đủ nguồn lực nhất để chấn chỉnh là quỹ Nafosted. Và việc có những đề tài do Nafosted tài trợ có bài mang đi bán là một lý do không thể chính đáng hơn để Nafosted hành động. Ở vai trò là một trong những quỹ cấp vốn nghiên cứu khoa học nhiều nhất, quan trọng nhất đất nước, thì nhất cử nhất động của Nafosted đều có tác động lớn lao. Nếu Nafosted thể hiện quyết tâm là không dung thứ cho hành vi phi liêm chính trong nghiên cứu khoa học, thì cho dù không ngăn được hết những trò luồn lách mua bán, nhưng cũng làm những người đang lưỡng lự phải chùn tay, ai muốn làm khoa học đàng hoàng với Nafosted thì cần biết tự giữ mình.
Nếu Nafosted mà còn không làm gì nổi đối với những trò vi phạm liêm chính rõ ràng như thế, thì cộng đồng khoa học phải trông vào AI?
Shared link: https://thanhnien.vn/ngay-cang-nhieu-nha-khoa-hoc-dang-bai-bao-quoc-te-khong-ghi-noi-minh-lam-viec-post1405954.html
Statistics:
Likes: 181, Shares: 17, Comments: 34
Like Reactions: 168, Haha Reactions: 4, Wow Reactions: 5, Love Reactions: 2, Sad Reactions: 1, Angry Reactions: 0