Duong Tu – 2021-09-19 04:18:17
**RÚT BÀI, TẠP CHÍ SĂN MỒI VÀ XUNG ĐỘT LỢI ÍCH**
Đây là vụ việc đang được cộng đồng khoa học trên thế giới thảo luận sôi nổi. Xin tóm tắt lại dưới đây để bác nào quan tâm tham khảo. Vấn đề tạp chí săn mồi và xung đột lợi ích của các nhà xuất bản rất phức tạp và sẽ còn tiếp tục gây tranh cãi.
1. Tháng 2/2021, Vít Macháček và Martin Srholec từ Charles University, Cộng hòa Séc, công bố bài báo “***Predatory publishing in Scopus: evidence on cross-country differences***” trên tạp chí Scientometrics: https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs11192-020-03852-4
Trong công trình này, hai tác giả tìm kiếm những tạp chí nằm trong danh sách tạp chí săn mồi (đã ngừng hoạt động từ tháng 1/2017) của Jeffrey Beall cũng đồng thời xuất hiện trong cơ sở dữ liệu Scopus. Kết quả tìm kiếm cho thấy có tới 324 tạp chí được Beall cho là thuộc loại săn mồi đã lọt vào danh mục Scopus.
Chỉ trong vòng 3 năm 2015-2017, các tạp chí này đã xuất bản 164 ngàn bài báo được đánh chỉ mục trong Scopus. Nghiên cứu cũng cho thấy các tác giả châu Á và Bắc Phi đăng nhiều bài nhất trên các tạp chí săn mồi này.
Đặc biệt, theo hai tác giả bài báo trên Scientometrics, trong số 324 tạp chí săn mồi lọt vào danh mục Scopus, có 29 tạp chí của nhà xuất bản Frontiers.
2. Ngay khi bài báo của Vít Macháček và Martin Srholec được công bố, tờ Nature lập tức đưa tin do tầm quan trọng của những phát hiện trong công trình này: https://www.nature.com/articles/d41586-021-00239-0
3. Ngày 6/5, Fred Fenter, biên tập viên điều hành của nhà xuất bản Frontiers gửi một lá thư tới Tổng biên tập tạp chí Scientometrics là Wolfgang Glänzel. Phần lớn nội dung bức thư này phê phán danh sách tạp chí săn mồi của Beall và đề nghị Scientometrics rút bài báo của hai tác giả từ Séc: https://retractionwatch.com/wp-content/uploads/2021/09/2021.05.06_Article-Retraction-Request.pdf
Cần biết rằng, Fred Fenter cùng với nhà xuất bản Frontiers cũng chính là những đối tượng công kích danh sách Beall dữ dội nhất. Không chỉ viết thư cho Đại học Colorado, nơi Jeffrey Beall làm việc, để phản đối, Fenter còn đích thân bay từ Thụy Sĩ sang tận Denver để yêu cầu Đại học Colorado điều tra Beall với hành vi sai trái là lập danh sách tạp chí săn mồi. Bên cạnh những áp lực khác, đây được xem là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến việc Jeffrey Beal chấm dứt hoạt động của danh sách tạp chí săn mồi: https://en.wikipedia.org/wiki/Beall%27s_List#Removal
4. Hai tuần sau bức thư của Fenter gửi Tổng biên tập Scientometrics, ngày 19/5, hai tác giả Vít Macháček và Martin Srholec phản bác Fenter với lập luận chính rằng danh sách tạp chí săn mồi của Beall tuy có những hạn chế nhất định nhưng đã được thừa nhận và sử dụng rộng rãi trong nhiều nghiên cứu trước đó: https://retractionwatch.com/wp-content/uploads/2021/09/210519_Response_RetractionRequest_SrholecMachacek.pdf
5. Sau khi nhận được thư phản hồi của các tác giả, Tổng biên tập Scientometrics gửi bài báo của họ cho hai chuyên gia để tiến hành bình duyệt hậu xuất bản (post-publication review). Hai chuyên gia này cũng phê phán danh sách tạp chí săn mồi của Beall, từ đó cho rằng kết quả trong bài báo của Vít Macháček và Martin Srholec có vấn đề.
6. Ngày 12/7, Vít Macháček và Martin Srholec trả lời những câu hỏi của hai chuyên gia bình duyệt, đồng thời đặt nghi vấn chuyên gia bình duyệt không trung lập, đã từng chỉ trích danh sách Beall và sử dụng ngôn ngữ bình duyệt hung hăng, không khách quan: https://retractionwatch.com/wp-content/uploads/2021/09/210712_Response_PostPubPeerReview_SrholecMachacek.pdf
7. Ngày 17/8, Tổng biên tập Scientometrics thông báo cho hai tác giả từ Séc biết bài báo của họ sẽ bị rút bỏ, và hỏi họ có đồng ý với quyết định này không. Cả hai tác giả kịch liệt phản đối quyết định rút bài và cho rằng quyết định đó không dựa trên căn cứ khoa học.
8. Ngày 6/9, Scientometrics thông báo rút bài báo của Vít Macháček và Martin Srholec với lý do phân tích hồi quy trong bài báo không đầy đủ, không có nhóm đối chứng, kết quả không đáng tin cậy: https://link.springer.com/article/10.1007/s11192-021-04149-w
9. Vít Macháček và Martin Srholec đánh giá việc rút bài dựa trên cáo buộc sai lầm và quá trình bình duyệt hậu xuất bản đầy thiên kiến. Đây là hành động chính trị và nhiều khả năng được thúc đẩy bởi lợi ích kinh doanh. Hai tác giả tỏ ra rất thất vọng với việc rút bài như vậy trên một tạp chí uy tín và cho rằng đây là hành vi sai trái nghiêm trọng (serious academic misconduct) của Tổng biên tập.
10. Một thành viên Ban biên tập Scientometrics là Ismael Rafols, nhà nghiên cứu cao cấp tại Đại học Leiden (Hà Lan) cho biết quyết định rút bài báo của hai tác giả từ Séc có nhiều vấn đề và ông đang cân nhắc từ chức khỏi Ban biên tập. Ismael Rafols cho rằng những thảo luận về tạp chí săn mồi rất gây tranh cãi, có liên quan đến lợi ích của nhiều bên, do đó nên duy trì tranh luận mở thay vì rút bài. Nếu một phần nhỏ của bài báo gặp sai sót thì chỉ cần đăng cải chính (Correction) chứ không nên rút bài.
11. Ngày 9/9, một thành viên khác của Ban biên tập Scientometrics là Cassidy Sugimoto, giáo sư tại Viện Công nghệ Georgia (Mỹ), đồng thời là Chủ tịch Hiệp hội Quốc tế về Trắc lượng Khoa học và Thông tin (International Society for Scientometrics and Informetrics) gửi thư cho Ban biên tập đề nghị xem xét lại quyết định rút bài với quan điểm rằng quá nhiều bằng chứng trong trường hợp này cho thấy quyền lợi của một vài tổ chức thương mại đã được đặt lên trên các tiêu chuẩn khoa học.
Bà cho rằng quyết định rút bài đã gây tổn hại và xâm phạm các giá trị của cộng đồng trắc lượng khoa học cũng như gây xói mòn sự liêm chính của quy trình xử lý tranh chấp. Cassidy Sugimoto cũng khẳng định vai trò tập thể của cộng đồng trong việc bảo vệ liêm chính khoa học trước những đe dọa của các tổ chức thương mại.
12. Wolfgang Glänzel, Tổng biên tập Scientometrics và Fred Fenter, biên tập viên điều hành của nhà xuất bản Frontiers không trả lời đề nghị cho biết ý kiến của Retraction Watch.
13. Xem chi tiết tường thuật của Retraction Watch với phần bình luận bên dưới có một số thông tin thú vị, trong đó có người cho biết Springer Nature, nơi xuất bản tạp chí Scientometrics, sở hữu cổ phiếu của Frontiers: https://retractionwatch.com/2021/09/07/authors-object-after-springer-nature-journal-cedes-to-publisher-frontiers-demand-for-retraction
Statistics:
Likes: 251, Shares: 20, Comments: 11
Like Reactions: 228, Haha Reactions: 0, Wow Reactions: 8, Love Reactions: 8, Sad Reactions: 7, Angry Reactions: 0