Alméry Jacqueline – 2025-03-31 23:07:41
**Khoa học đáng tin cậy cần thời gian, nhưng hệ thống hiện tại lại khuyến khích tốc độ**
Gần đây, các vụ gian lận khoa học và gỡ bài báo ngày càng xuất hiện nhiều, đe dọa nghiêm trọng đến niềm tin của công chúng vào khoa học. Một cách để giải quyết vấn đề này là làm chậm quá trình nghiên cứu, hay còn gọi là “khoa học chậm” (slow science). Tương tự như phong trào “thức ăn chậm” (slow food), khoa học chậm ưu tiên chất lượng hơn số lượng và chống lại các động lực thúc đẩy sản xuất hàng loạt nghiên cứu.
Áp lực đối với các nhà khoa học hiện đại chủ yếu đi ngược lại khoa học chậm. Công việc ổn định trong các trường đại học ngày càng hiếm hoi, ngân sách bị cắt giảm, và áp lực xuất bản ngày càng tăng. Các nhà khoa học thường bị đánh giá qua số lượng bài báo hơn là độ tin cậy của phương pháp nghiên cứu hay sự khắt khe của quá trình phản biện.
**Những vấn đề của khoa học nhanh**
Cũng như thức ăn nhanh, khoa học nhanh khuyến khích sản xuất càng nhiều càng tốt trong thời gian ngắn, dẫn đến việc cắt giảm quy trình. Các nghiên cứu có cỡ mẫu lớn thường đáng tin cậy hơn nhưng lại tốn nhiều thời gian và tài nguyên. Ngoài ra, các nhà khoa học có thể dùng chiêu trò để kết quả nghiên cứu phù hợp với giả thuyết ban đầu, dẫn đến những thực hành nghiên cứu đáng ngờ (questionable research practices).
Khoa học nhanh cũng gắn liền với những hành vi phi đạo đức rõ ràng hơn, như ngụy tạo dữ liệu để xuất bản nhanh hơn. Một ngành công nghiệp thậm chí đã ra đời từ nhu cầu này, với các “lò bán bài” (paper mills) tạo ra dữ liệu giả và bán vị trí tác giả bài báo cho các nhà nghiên cứu.
**Tại sao khoa học đáng tin cậy cần thời gian?**
Khoa học chậm chú trọng vào các phương pháp nghiên cứu minh bạch, cỡ mẫu lớn, và kiểm tra kỹ lưỡng. Một ví dụ là mô hình “báo cáo đã đăng ký” (registered report), trong đó các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết và phương pháp trước khi thu thập dữ liệu, sau đó gửi đi phản biện. Điều này giúp cải thiện nghiên cứu ngay từ đầu và giảm động lực gian lận.
Ngoài ra, khoa học chậm khuyến khích khả năng tái lập (reproducibility), tức là chia sẻ dữ liệu và phương pháp để người khác có thể lặp lại và kiểm chứng nghiên cứu. Việc rà soát và sửa lỗi trong nghiên cứu cũ cũng rất quan trọng để đảm bảo nền tảng khoa học vững chắc trước khi tiến xa hơn.
**Khoa học chậm đang dần được quan tâm**
Mặc dù khoa học chậm có thể gặp bất lợi trong môi trường học thuật hiện tại, phong trào này đang dần có chỗ đứng. Các sáng kiến như Tuyên bố về Đánh giá Nghiên cứu (Declaration on Research Assessment) đang nỗ lực thay đổi tiêu chí đánh giá khoa học. Ngoài ra, nhiều tổ chức và cá nhân đang thúc đẩy các mô hình phản biện minh bạch và chính xác hơn.
Xã hội không cần số lượng lớn các nghiên cứu chất lượng thấp, mà cần khoa học thực sự đáng tin cậy.
Shared link: https://theconversation.com/reliable-science-takes-time-but-the-current-system-rewards-speed-249497
Statistics:
Likes: 127, Shares: 25, Comments: 4
Like Reactions: 110, Haha Reactions: 2, Wow Reactions: 0, Love Reactions: 12, Sad Reactions: 1, Angry Reactions: 0